Gort is al eeuwenlang een belangrijke voedingsbron. Het woord “gort” wordt voor het eerst gevonden in een geschrift uit 1170. De basis van gort is gerst. Waarschijnlijk wordt gerst al meer dan 100.000 jaar gebruikt voor de dagelijkse voeding. Gerst hoort tot de familie van de grassen. De soort komt waarschijnlijk uit de hooglanden van Ethiopië, Tibet en Nepal. In eerste instantie werd de gerst verzamelt door nomadenvolkeren. Toen deze volkeren zich op vaste plekken vestigden, werd de teelt van gerst een mogelijkheid. Meer dan 7000 jaar geleden werd er in Syrië en Afghanistan als gerst gekweekt. In Europa was gerst de eerste gekweekte graansoort. In Zwitserland zijn bij archeologische opgravingen gerstkorrels gevonden die daar tussen 2000 en 3000 voor Christus zijn achter gelaten.

Tot de Middeleeuwen waren gort en gerst belangrijke volksvoedsel, tot het door tarwe ingehaald. Gerst werd tot brij gekookt, of verwerkt tot bijvoorbeeld broden. Gerst bevat weliswaar gluten, maar té weinig om er mooie broden van de kunnen bakken. Om dit te ondervangen werd, en wordt, gerstmeel gemengd met meel van graansoorten die meer gluten bevatten. Ontkiemde gerst werd en wordt veel gebruikt voor het maken van bier en whisky.

De zomergerst is eenjarig, wordt verbouwd voor de brouwerijen en whisky stokerijen. De wintergerst is tweejarig en dié wordt gebruikt om gort te maken. De gerstkorrel is vergroeid met zijn kaf. Dit kaf wordt, in een pelmolen, van de korrel gepeld. Dit schuren gebeurt door de gerst langs een metalen plaat met scherpe puntjes te bewegen, pelblik genoemd. Op onderstaande foto is een deel van het pelblik te zien.

Van de bruinige gerstkorrel blijft uiteindelijk een parelmoer witte gortkorrel over. Dit wordt parelgort genoemd en is uiterst geschikt voor consumptie. Gort is de basis van karnemelksegortepap en van watergruwel.

De gort moet ongeveer 12 uur weken en daarna nog één uur gekookt worden om het eetbaar te maken. Tot in de 20ste eeuw was gort nog een solide basis voor alle maaltijden. Vandaag de dag is gort veelal vervangen door rijst en pasta’s. Zoals we tegenwoordig een lijst met vergeten groentes hebben (pastinaak, schorseneren), zou er ook een lijst met vergeten granen moeten zijn.

De meeste parelgort die gegeten wordt, komt tegenwoordig van de firma Offeringa Barley Produce Mills in Groningen. Hoewel er nog wel een paar pelmolens zijn, die pellen voor menselijke consumptie. Het onderstaande recept voor gortepap komt uit het Margriet kookboek van mijn moeder, gekregen toen ze in 1953 trouwde.

Als wij stamppot boerenkool aten, ging daar altijd een hand vol gort door. Ik heb lang gedacht dat het een bijzonder familierecept was. Echter: In een kookboek, geschreven rond 1700, wordt er al melding van gemaakt. Het kookboek is van Vincent la Chapelle, kok van onder andere Stadhouder Willem IV van de Republiek der Verenigde Provinciën. Er werden in die tijd nog nauwelijks aardappelen gegeten. De gort zorgde, samen met kastanjes, voor een smeuïge koolhydraatrijke maaltijd.

Tip van schrijver dezes: probeer een keer karnemelksegortepap. Hierbij wel een kanttekening, ik ben een fan, dus mijn mening is, mede door de stroop, sterk gekleurd..