Les 26
(2021)

In Groningen heeft gepelde gerst (gort, görte) veel langer als volksvoedsel gediend, dus de pelmolens hadden in Groningen nog steeds werk.

In Groningen niet, maar in de Zaanstreek komt dat voor.

Ja, net als bij een korenmolen draait de steen ook hier op een rijn die op een bolspil rust.

Doordat het pelproces veel energie kost wordt er alleen gepeld bij harde tot stormachtige wind. Het pellen mag niet veel langer duren dan 2 tot 3 minuten i.v.m. warmte ontwikkeling. Terwijl het ene koppel pelt kan het andere worden geleegd en het pelkaartje worden gevuld voor de volgende pelbeurt en zo voort.

Het pelblik is de huid van de pelkuip en zit op ongeveer 1 á 1 ½ cm. van de pelsteen.

De zifterij dient voor de reiniging vooraf aan het pellen en sortering nadien van de gerst op korrelgrootte.

Trekblokken worden gebruikt om de zifterij en de waaierij in en uit het werk te zetten en de snelheid te regelen.

Dust bestaat uit doppen, kaf en gerstemeel (slijpsel) van de gepelde gort. Het werd gebruikt als veevoeder maar als er niet teveel kaf in zat werden er ook spekkendikken van gebakken. Een lekkernij in vooral Oost Groningen.

Bij het uitlaten van de schoot kan de molen op hol slaan omdat de belasting op de steen wegvalt. Daarom heeft men op de meeste pelmolens twee stellen stenen: de voorloop en de naloop. Er zijn molens die maar 1 stel pelstenen heeft zoals molen De Noordstar heeft te Noordbroek.

Met laat de gort 4 of 6 keer over de steen gaan: eerst over de voorloop, dan over de naloop en dat 2 of 3 keer, afhankelijk van de gewenste kwaliteit.

Omdat je maar weinig product overhoudt na al dat geschil en het ook nog eens arbeidsintensief is om het te maken.

Wind uit het ZO is geen blijver en is grillig. Alert zijn op frontaal of warmte onweer en zorg dat je op tijd kan reageren.

Het frontaal onweer treedt in de zomer op en is dan onderdeel van een koufront rond een depressie. Het warmteonweer ontstaat in de loop van de dag omdat er in de stratosfeer een koudebel lucht aanwezig is die stuit op de hete oppervlaktelucht van de aarde.

🔝