Les 18
(2025)

Het pothok in de kap zit boven de bovenas en is een afdakje op het voorkeuvelens boven de bovenas om inwateren te voorkomen.

In het pothok draait een kraag die om de bovenas is aangebracht om inwateren te voorkomen.

Een houten bovenas is gemaakt van een eikenboom met een minimale diameter van 80 a 90 cm.

De ijzeren strippen die ingelaten zijn in de hals en de penlager om overmatig slijtage te voorkomen heten “schenen”.

Als er geen schenen in het penlager waren ingelaten, was er vaak een ijzeren muts om de pen aangebracht.

Als een bovenas net van hout is gemaakt dan is deze gemaakt van gietijzer.

De doorboring van een as komt altijd uit in de walpen. Deze zit in het midden van de as.

Het halslager bevindt zich aan de zijde van het gevlucht.

Een gietijzeren bovenas is versterkt met ribben.

De uitholling bij een gietijzeren bovenas op de plek waar de as uit het voorkeuvelens steekt heet het waterhol.

De licht uitgeholde pensteen heeft een dichte achterzijde met eventueel een gat voor de zwichtstang. Zo'n pensteen heet ook wel "broeksteen". Een halssteen is ook licht uitgehold, maar aan beide kanten open, omdat de hals van de bovenas er aan beide kanten over steekt.

Het mechanische halslager dat niet zo’n succes was, heet een Dekkerlager.

De meeste hals- en penstenen zijn gemaakt van arduinsteen. Er zijn ook lagers van gietijzer, pokhout en hout. De laatste was dan wel ingelegd met brons.

Meestal worden hals- en penlagers gesmeerd met reuzel. Het Dekkerlager en het penlager-met-taats worden gesmeerd met olie.

Boven de pen zit de springbeugel. Deze dient om het dompen van het gevlucht tegen te gaan tijdens, voornamelijk, het vangen van het gevlucht.

Een hogedrukgebied heeft een verticale dalende luchtstroom die rechtsom over het aardoppervlak gaat.

Zeewind ontstaat op een warme dag met weinig wind. Op het land stijgt de lucht sneller op omdat het zand sneller opwarmt dan de zee. De opstijgende luchtbellen veroorzaken onderdruk. Daardoor wordt lucht aangezogen vanaf de zee. Dat is ook zo bij een groot meer, zoals het IJsselmeer.

Kraaienpoten zijn korte stellingschoren die aan een lange stellingschoor vastzitten. Dit bespaart veel hout. Het komt vooral in Noord-Nederland en Noord-Duitsland voor bij de stellingen.

Een muuranker bij een stelling voorkomt dat een stellingschoor uit de muur getrokken kan worden tijdens het kruien van de kap.

Als er overdag windveren hoog in de lucht te zien zijn, is de kans groot dat er over een aantal dagen een warmtefront gaat passeren.

🔝