 | In nieuwsbulletin nummer 1 lieten we zien hoe de roeden zijn gemaakt. Het gaat om roeden nummers 2 en 3 van de firma Blom uit Opmeer. Ze zijn 21 meter lang. De roeden zijn deelbaar - het zijn dus eigenlijk 2 'halve' roeden. Deze twee halven zijn voor transport aan elkaar gemaakt en zo op de trailer gelegd, samen met de windpeluw, voorkeuvelens en het hekwerk.. |
 | De heklatten waren proefgestoken in de werkplaats (zie foto links) en er daarna weer uitgehaald. Men doet het ook wel eens zo dat de helft van de roede wordt opgehekt en dan gestoken. Nadeel daarvan is dat het dan wel vrijwel windstil moet zijn, voordeel is dat je sneller klaar bent. In ons geval zijn er "kale" roeden gestoken, dus: zonder hekwerk. Onze Blommetjes waren er dus om 12.00 uur. |
 | De gebroeders Poland waren er al veel vroeger. "Hee, waar is jullie mooie rooie bus?" - stuk. Dus tijdelijk even een kanariegeel noodexamplaar aangeschaft. Maar die trekt het wagentje even zo goed wel, en op dat wagentje staat ons oude vertrouwde gietijzeren halslager en een mooi nieuw onderkalf. Lammert Groenewold is er ook. Met kruk, de voet speelt op. Maar dit wil hij niet missen. |
 | Dat het donkere dinges op het wagentje het onderkalf is - daar hebben we het eerst nog even moeilijk mee. "Wat is dat din veur n ding?" - sja - in de kap hoort hij niet, da's duidelijk. Maar waar dan wel? Uiteindelijk met het schaamrood op de kaken Poland vragen. Och, ja, natuurlijk.. de balk die de waterpeluw aan de bovenkant op zijn plaats houdt. De oude was "stokverröt".
|
 | Ook de hals"steen" (van gietijzer) geeft reden tot "kopschraberij". Want wat is dat laagje wat we daar zien? Ingedikte reuzel? Rob Poland denkt dat het Babbit is; die tin-legering werd in lagers veel gebruikt als glijlaag. En wat is deze "steen" eigenlijk "diep", dat zie je nu pas, nu je hem eens in het volle daglicht ziet. |
 | Maar voor we de steen kunnen herplaatsen moet eerst de windpeluw er op. Eerst wordt een mal naar boven gehesen - die foto had je gisteren al gezien - en dan wordt precies afgetekend waar de zwaluwstaart verbindingen moeten worden ingekeept. Met boren en frezen wordt de boel op maat gemaakt. Het is nog een heel klusje, wat deels vanaf de kapzolder, deels vanuit de hoogwerker door de Polands met vaart en verve wordt gedaan. Het is een herrie van jewelste en het stuift ook aardig. Gelukkig waait het wel lekker door - er staat een koude oostelijke wind. Net mooi om die stofrommel af te voeren. Inmiddels is ook de kraan van Kielstra gearriveerd. Die moet op het wat zompige stuk land tussen molen en dijk, anders kan hij niet dicht genoeg bij komen. Het is een vrij laag voertuig - het zwaartepunt moet zo laag mogelijk liggen als die enorme kraan uit wordt geschoven. |
 | En ik zei al: het is daar drassig... het ziet er dan ook uit alsof hij tot aan zijn oksels in de modder is gezakt. Maar geen zorg, aan vier kanten worden er stempels uitgestoken en hij staat evan later mooi vast op de slappe grond. Klaar om te beginnen. En dan vouwt de kraan zich uit. Dat lijkt in het begin nog niet zo bijzonder, tot het ding maar doorgaat en doorgaat en van een I in een M in een lange L veranderd. |
 | Foei, wat 'n enorm ding. Ik dacht gelijk aan War of the Worlds - je krijgt een goed gevoel hoe het zou zijn als zulke enorme vehikels echt zouden rondlopen in het Slochter veld.. Uiteindelijk staat hij denk ik wel 40 meter boven de grond. Een knappe constructie die er fragiel uitziet maar die met gemak onze roeden en windpeul op kan hijsen. |
 | Nou hij nog op de trailer ligt kunnen we hem eens van dichtbij en van alle kanten bekijken. Dat ziet er goed uit. Wat voor hout is dat nou? Eiken? Nee... azobe? Nee. Nauclea diderrichii. Wadde? Nauclea diderrichii. Ook wel "Bilinga". Een sterke houtsoort die weinig trekt. Keurig geverfd, kan er "zo" in. En dus wordt er gehesen. Van de trailer af, dan in de richting van de molen en omhoog.
|
 | Poland in het bakje van de hoogwerker er achteraan. "Hee, verkeerd om" grapt een omstander. Ja, verroest - de groene kant moet naar voren. Snel omdraaien. "Verkeerd om" is het thema van de dag: eerst komt die trailer van de verkeerde kant en dus klem op de brug, dan zweeft de windpeul er verkeerd om heen en .. is drie keer niet scheepsrecht? |
 | Ja hoor. De Polands hebben twee keurige hijsogen aan de halssteen gemaakt. Kun je de steen mooi aan ophijsen, de ogen kunnen er dan uit en klaar. Nou hadden ze hem weliswaar helemaal goed op de kar gezet - maar bij het hijsen draait hij een slag. Dat had hij van de windpeluw afgekeken.. Maar bij de windpeluw zie je het duidelijk omdat de verfkant naar voren moet en de achterkant niet is geverfd. Bij de steen zie je het niet zo snel. Harmannus Noot, die naast me foto's staat te maken, ziet het anders wel: "Hee, ik zai de ribben! Da's ja verkeerd om!". En zo is het ook. Op de foto zie je duidelijk een vlakke kant - die zit normaal gesproken tegen het steenbord aan. "Maar zo moet het ook kunnen hoor" zeggen de Polands hoopvol in koor. Nou, ik heb hem liever weer zoals hij eerder stond. Maar toch even proberen - nee: zo ligt de as er niet goed in. Zo'n steen zet zich natuurlijk wat naar de molen in de loop van de jaren. Dat is hier dus ook gebeurd. En dat los je met het bijwiggen van het steenbed niet op. "Dan mot-ie draaie" - en dus de hele boel weer omhoog en de steen gedraaid. Dat valt nog niet mee, want het is een zwaar ding, maar het lukte uiteindelijk toch. As weer in laten dalen.. en ja hoor, helemaal goed. |
 | Als instructeur krijg je zo wel een mooie kans om wat gratis lesmateriaal bij elkaar te fotograferen. Want kijk eens hoe mooi we de opbouw van de halssteen kunnen zien: de wiggen, het stapelhout en dan daarbovenop nog het "kwastvrij plankje". Dat diende van ouds om de grote krachten die op de halssteen drukten mooi egaal en zonder verschil te verdelen over het stapelhout - want anders sprong er een barst in de steen. En al is die kans wat kleiner bij een gietijzeren lager - het is traditie en het kan zeker geen kwaad. Dus doen we het zo. De dagen na het steken wordt het voorkeuvelens verder afgebouwd. Dat is de voorkant van de molen. Dan komen er ook weer een keer- en weerstijl links en rechts van de halssteen, die daartussen nog met (een gekeepte klamp met) wiggen vast wordt gezet. De keerstljl zit aan de "drukkant", voor de kijkers die voor de molen staan is dat links (en op de foto rechts, die is immers van binnen uit genomen). |
 | Mooi hoor, al die techniek. Maar gaan we nou dan EINDELIJK eens roeden steken? Het is al met al al vier uur. Het weer is ook niet echt beter geworden: was de lucht eerst nog blauw, nu is hij geleidelijk aan grijzer aan het worden.De beide roeden zijn in het gras naast de molen gelegd, de truck en oplegger zijn alweer vertrokken. En dan komt toch het moment waarop we hebben gewacht: de Polands in hun bakje onder de askop en die gigantische kraan met die in verhouding bijna iele roede er aan bungelend laat hem voorzichtig .. voorzichtig.. zakken. En gejuich stijgt op: de eerste nieuwe roede is gestoken. Nu de wiggen aanslaan en dan de volgende. |
 | Terwijl de lucht grauwer en grauwer wordt lukt het toch prima ook roede nummer twee te steken. De kraan wordt ingeklapt en zelfs de "die hards" die de hele middag in de snijdende oostenwind hebben staan klappertanden om dit mee te maken hebben het nou toch echt wel gezien. Het was gezellig en mooi om te zien - maar nu is het klaar. "Tot ziens! Tot op de molen!" groeten ze elkaar. De meesten zijn immers zelf ook molenaar. Uiteindelijk sta ik zielstevreden nog even in de avondzon naar ons nieuwe wiekenkruis te kijken. He, gelukkig, het is toch werkelijk geen gezicht zo'n molen zonder kruis. Nog maar even - dan kan ik malen! |
De Molenstichting Midden- en Oost-Groningen is een algemeen nut beogende instelling. Wij beheren tien grote en twee kleine molens in het hart van Groningen. De MSMOG hoort daarmee tot de grootste molenbezitters van de provincie Groningen.
13 oktober 2015, om een uur of 12 - Blom #2 en #3 arriveren aan de Groenedijk. De navigatie houdt geen rekening met een vrachtwagen en trailer van 25 meter lengte. Dus is het een heel gedoe om die roeden over het smalle bruggetje voor het huis van Van der Broek te krijgen. Die brug is wel vaker eens vernield en niemand meldde zich ooit om de schade te vergoeden. Dus hebben ze er twee zware rood-wit gestreepte stalen palen in gezet. Dat hielp, maar nu zitten ze wel precies net in de weg. Het is één van een aantal perikelen die er uiteindelijk toe zullen leiden dat de roeden van de GP om 16.00 pas worden gestoken - en niet om 13.00 uur zoals verwacht.
