Les 20
(2017)

Het direct zichtbare verschil is dat de Van Riet-roedes geen zoom rondom hebben en de Ten Have-roedes wel. Deze zoom vormt met de gesloten kleppen een perfect glad windvangend oppervlak. Bij de Van Riet-gevluchten zijn meer zwichtonderdelen en er zijn meer handelingen nodig om te gaan draaien. Het Van Riet-systeem heeft geen grote opgang gemaakt en is vaak vervangen door het Ten Have-systeem.

Wiekverbeteringen zijn vooral ingevoerd omdat het rendement van de molen moest worden vergroot. Stoom en elektriciteit kwamen op en leverden een betrouwbaarder energie maar waren uiteraard niet zo gratis als de wind.

In Duitsland maar ook in Denemarken en Engeland komen veel zelfkruiende molens voor. In Nederland is dit ook geprobeerd maar mislukte omdat de gevluchten hier standaard worden vastgezet. Als de wind draait kan daardoor de kap niet meedraaien en daardoor gaat de boel kapot. Einde van de zelfkruiïng in Nederland. Er is er nog maar 1, die in Nijeveen staat en in de 70er jaren uit Duitsland is geïmporteerd.

Het examen wordt afgenomen door examinatoren die verbonden zijn aan de Hollandse molen en geslaagde vrijwillig molenaars worden geacht op alle windmolens te kunnen draaien. Aangezien de meeste molens voorzien zijn van zeilen worden op bezeilde molens examens afgenomen. Lesmolens moeten van zeilen zijn voorzien hoewel één zelfzwichtroede mag. (Denk aan Udema’s molen in Ganzedijk)

De zelfzwichter heeft enkele nadelen. Het gewicht van het systeem is tamelijk groot, de kleppen kunnen in geopende toestand toch wind vangen vanaf de zijkant, als de wind van achter komt en de kleppen zitten niet goed vergrendeld kunnen ze dichtklappen waardoor de molen door de vang heen achteruit gaat draaien. Het systeem is tamelijk onderhoudsgevoelig vanwege veel bewegende delen en smeerpunten.

Het gebruiksgemak voor de molenaar, de molen zwicht zelf en trekt de kleppen ook zelf weer dicht als de wind afneemt. Hierdoor een regelmatiger gang en de molen is altijd te vangen zonder “zeilen”.

De Dekkerwiek is een gestroomlijnde roede volledig ingepakt en vaak tot halverwege de 1ste tussenzoom. Hierdoor kan men met smallere zeilen toe. Door de stroomlijnvorm komt er ook veel zeilslag voor. Dit heeft men trachten tegen te gaan door een vlakkere zeeg in het gevlucht maar het werd daardoor niet genoeg verholpen. Doordat de complete roede is ingepakt is onderhoud eraan moeilijker. Bij storm heeft het gevlucht nog behoorlijke trekkracht door het grote windvangend oppervlak. De Busselneus heeft alleen een stroomlijnvorm aan de voorkant van de roede. Door deze vorm wordt de zeilslag sterk gereduceerd, de trekkracht is groter en de molen draait regelmatiger. Bij storm is de windvang minder dan bij Dekkerwieken.

De fokwiek heeft een gebogen windbord dat aan de achterkant van de roede een tamelijk brede spleet openlaat. Hierdoor stromende lucht ontwikkelt grote trekkracht en de molen loopt zeer licht aan. Ook bij licht weer. Als de zeilen voorliggen dan zorgt de onderdruk achter de zeilen voor een nog grotere trekkracht. Zeilslag komt hierdoor weinig voor.

Molens met fokwieken reageren zeer snel op vlagerige wind en zijn soms moeilijk te vangen door de trekkracht van de fokken. Stilstaande molens met fokken dienen zeer goed beveiligd te worden met o.a. stutten, extra roedekettingen en zoveel mogelijk werktuigen in het werk.

Automatische remkleppen openen zich als de molen boven een bepaalde snelheid komt. Als de snelheid afneemt sluiten de kleppen zich weer waardoor de snelheid weer toeneemt etc. Vangen wordt daardoor lastiger.

Porring: de binnenroede is sterker gebogen dan de buitenroede, waardoor de wiektippen in hetzelfde vlak draaien. Baljoening is de afschuining van de roedes waardoor er een betere stroomlijn ontstaat.

Alle Bosmanmolentjes, Amerikaanse windmotoren en weidemolens zijn zelfkruiend d.m.v. een windvaan aan de achterzijde. De bosmanmolens zijn ook nog eens zelfzwichtend.

De tjasker. Er zijn twee types, de paal- en de boktjasker. Afhankelijk van het aangelegde maalcircuit wordt een type geplaatst. De paaltjasker maalt van buiten naar binnen en de boktjasker van binnen naar buiten.

🔝