Les 23
(2020)

Stalen en houten bandvang (hoepelvang), Vlaamse en Hollandse vang (blokvang).

De vang dient om de molen af te remmen, stil te zetten en ook stil te houden.

Om het bovenwiel zit een rondlopende band (hoepel) van hout of metaal die bij het opleggen van de vang het bovenwiel afremt en stilhoudt. De houten band is een, ongeveer 4 cm. dikke, houten gebogen plank en wordt vaak overdwars ingezaagd om de juiste buiging te krijgen. Hierdoor verzwakt de plank en wordt daarom versterkt met ijzeren banden. De metalen band is een rondlopende band van ca. 6 mm. dik ijzer. Deze band loopt praktisch rond het hele bovenwiel en zit met koebouten vast aan het rechter voeghout. De bandvang vangt over het algemeen wat straffer dan de blokvang en maakt zeker veel meer lawaai.

De Vlaamse vang van SaKo SchoTeBu heeft een Hollandse neef SaKo SchoTe. Er is dus 1 vangstuk minder nl. het buikstuk. De stutvang zit ook niet vast met een koebout aan het rechtervoeghout maar het teenstuk is voorzien van een stut die in het linkervoeghout valt. Het schouderstuk bij deze vang is voorzien van de rijklamp die bij de Vlaamse vang aan het teenstuk zit.

Maanijzers verbinden de vangstukken met elkaar, waardoor de vang een geheel wordt. Het kunnen vaste maanijzers zijn (dit geeft een stijve vang) of losse waarbij de vangstukken nog iets kunnen bewegen t.o.v. elkaar.

Bij zowel de Vlaamse als de Hollandse vang treedt de meeste slijtage op aan de onderkant, dus het buikstuk van de Vlaamse en het teenstuk van de Hollandse.

Dit is een klinkvang, hierbij wordt de klink even achteruit bewogen waardoor hij langs de klinkpen kan glijden en de molen gevangen kan worden.

Hier hebben we een vang met duim. De wipstok moet hierbij even naar binnen zwaaien zodat de vangbalk met de kram in de duim kan worden gelegd en het bovenwiel vrijkomt om te draaien.

De lendestut zit op het rechtervoeghout en zorgt ervoor dat het sabelstuk niet naar links of rechts kan bewegen maar alleen op en neer.

De vorkstutten zitten vast aan de kapspant of gording boven de vang en zorgen ervoor dat de vangstukken niet wegkunnen van het bovenwiel als de vang gelicht is.

Ook hier zorgt die dat het buikstuk op z’n plaats blijft bij gelichte vang.

Als de vang gaat slijten moet hij worden verstoken en daarvoor wordt het sabelijzer zoveel verder in de vangbalk gestoken dat de vangbalk hoger komt te zitten en de vang weer beter werkt.

De ezel is de voorste hanger waar de vangbalk doorheen gestoken is.

Dit is om meer gewicht op de vang te kunnen zetten, waardoor hij beter vangt.

🔝