Als je de molen goed kent omdat je er heel vaak op draait kun je met een wat oppervlakkiger inspectie toe. Bij een onbekende molen moet je de inspectie heel grondig uitvoeren: kap, kruiring, wiggen, alles goed controleren op loszitten, slijtage etc. Eventueel informatie opvragen bij de molenaar en het logboek. Maar ook kruipalen, stelling, staartconstructie en kruilier/kruirad goed controleren. Bedenk dat je met een heel duur speeltje aan de gang mag, dat dat speeltje al oud is en dat er na jou weer door anderen mee mag worden gespeeld, liefst nog enkekele eeuwen. Wees er dus zuinig op!
Liggen er geen takjes, vogelnestmateriaal, of klonten smeervet op de vloer (afvoeren), liggen er geen voorwerpen op de vloer waarop de vangbalk ongecontroleerd kan rusten (tegen de wanden tussen de 8kantstijlen plaatsen). Losliggende wiggen, houtsplinters, kammen e.d. geven indicatie dat er iets erg mis kan zijn. Zonodig kruiwerk van vet voorzien.
Vertoont de vang onregelmatige slijtage, zitten de vangstukken nog goed vast, maanijzers, lendestut en vorkstutten zitten nog vast, borging van het buikstuk nog in orde, geen scheuren in de vangstukken, rust en rijklamp in orde, draaipunt vangbalk in ezel voldoende ruimte, metalen onderdelen controleren op scheurtjes en/of slijtage (vangketting, ketting van het buikstuk, verbindingen bij maanijzers, vanganker en koebouten, draaipunt van de wipstok in de kap).
Scheuren in kruisarmen, plooistukken etc., zitten de wiggen in het bovenwiel en de bonkelaar goed vast (eventueel aanhalen en woutertjes weer vastmaken), kammen in het bovenwiel en bonkelaar checken (kamwiggen aanhalen en eventueel kammen voeren). Bij te grote afwijkingen wordt het molenmakerswerk. Voldoende was op de kammen. Zitten de vulstukken nog goed vast. Taplager koningspil voldoende vet en geen speling, poortstokken en busdeur goed vast, stroppen rond het kroonijzer goed vast (eventueel scheerijzers aanhalen en vastzetten). Steek en beet bovenwiel/bonkelaar controleren (mogelijke verzakking bovenas).
Pensteen en halssteen controleren op breuk en op voldoende vet (eventueel smeren), springbeugel bevestiging. Bij een breuk in de halssteen checken of er vet genoeg aanwezig is en of de as tijdens draaien warm gaat lopen. Zo ja, stoppen.
Beet van de kammen van de onderbonkelaar en waterwiel OF controle van takrad en rondsels bij 2 vijzels. Olie voldoende in de taatspot. Eventueel smering van de tappen van de vijzelspillen en controle zwaaibalken rondsels. Kortom alle smeerpunten nalopen!
Visueel inspecteer je het gevlucht, de kruipalen, het riet van 8kant en kap (vogels), bliksembeveiligingspunten (2 stuks) en de staart met kruilier/rad, kruidraad en bezetketting. Verder de stelling met alle onderdelen, liggers, balie, stellingplanken etc.
Molen op de wind kruien en vang lichten om het gevlucht even rond te laten gaan. Vangen. Als alles goed is, opzeilen, in het werk zetten en beginnen met draaien.
Zet zoveel mogelijk alle werktuigen uit het werk, dit zorgt ervoor dat het kruien lichter gaat en er kunnen geen werktuigen beschadigen of onklaar raken. Zoek uit waar de wind vandaan komt en zet de molen zoveel mogelijk op de wind. Controleer vooraf ook de waterloop en de vijzelbak bij de poldermolen. Verwijder zo nodig drijfvuil dat de vijzel zou kunnen beschadigen.
De opgerolde zeilen zouden de kwetsbare fokken kunnen beschadigen.
Vuistregel: de molen moet binnen 20 tot 30 seconden stilstaan en het aantal enden dat passeert tijdens de vangsessie mag ongeveer 1/6 zijn van het aantal enden dat de molen loopt. Bij harde wind kan het iets langer duren, bij weinig wind korter.
Kruidraad lang links en bezetketting kort rechts. Bij krimpende wind en het bovenlangs trekken van een bui kunnen kruidraad en bezetketting andersom worden gelegd.
Ervaring. Bij veel wind weinig zeil en bij weinig wind veel.
Voorleggen mag zonder valbeveiliging maar voordragen moet met valbeveiliging.
Zeilslag is het loskomen van het zeil van de hekken en dan met een klap weer terugvallen. Door de molen iets onder de wind te zetten voorkom je het en anders wil een duikertje ook wel helpen.